Door de hoge gas- en energiekosten moeten veel mensen het wat zuiniger aan doen met de verwarming. En hoe lastig dat is, laat maar zien hoe snel we wennen aan de gemakken van de moderne tijd. Vroeger gingen we eigenlijk altijd zonder verwarming ons bed in en wisten we niet beter!
Daarom moesten er andere dingen bedacht worden om warm te blijven. Weet jij nog hoe dat ging?
Van tevoren het bed opwarmen
Zomaar onder die koude lakens stappen? Brr, nee hoor! Als het echt koud was, dan warmde je van tevoren je bed al op met een hete kruik of een grote steen of kei die je eerst op de kachel in de woonkamer legde. Die kon je daarna dan gebruiken om lekker tegenaan te liggen. Wel met een doek eromheen gewikkeld, anders was het te heet. En als je veel broertjes of zusjes had, dan mochten zij eerst met de kruik naar bed, die je er vervolgens voorzichtig uit moest halen als het jouw beurt was om te gaan slapen.
En je pyjama ook
Je pyjama kon je ook van tevoren opwarmen bij de kachel, zodat je meteen lekker warm was als je deze aan deed. En we hebben allemaal wel eens de fout gemaakt dat we hem óp de kachel legde, wat soms veel te heet was waardoor je pyjama er getoast weer vanaf kwam… oeps.
Elektrisch kacheltje
Ook badkamers hadden vroeger geen centrale verwarming, dus het was geen pretje om met je blote voeten op die ijskoude tegels te lopen. Als oplossing hadden veel badkamer een elektrisch straalkacheltje boven de deur hangen, die je met een touwtje aan kon zetten. Het duurde best even voordat die de ruimte had opgewarmd, dus vaak moest je tien minuten voordat je ging douchen al de kachel aanzetten, zodat je daarna in een warme badkamer lekker kont badderen.
IJsbloemen op de ramen
Dat het écht koud was ’s nachts, was wel te zien aan de prachtige ijsbloemen die de volgende ochtend op de ramen zaten. Prachtige sterren in allerlei vormen en maten, als een klein kunstwerkje op je raam. Warm was het niet, wel mooi. Die zien we tegenwoordig niet zomaar meer met alle dubbele beglazing en goed verwarmde huizen. Als je je tong toen tegen het raam deed, dan bleef hij plakken!
Stapels (wollen) dekens
Als het een koude nacht beloofde te worden, dan werden de extra dekens uitgedeeld. Het liefst van wol, want dat is nog altijd het allerwarmst. Daar moest dan wel een ander laken onder, anders kriebelde het enorm! Maar oh, wat was het heerlijk om onder een berg van drie, soms wel vier lakens te kruipen als de temperatuur buiten onder nul kwam. Maar dat maakte het ook extra moeilijk om er in de ochtend weer uit te komen. En als er niet genoeg dekens waren, dan werden de winterjassen gepakt om over het bed te leggen.
Samen in bed
Als het écht koud was, dan ging jij gewoon lekker met je broertjes of zusjes samen in bed. Zo konden jullie elkaar warm houden (maar ook eindeloze discussies voeren over wie er nou meer aan de deken trok).
Bevroren wc
Wat ook nog wel eens voorkwam: dat de buizen van het toilet bevroren! Ook in die ruimte was immers geen verwarming en op hele koude dagen kon de hele boel zomaar bevriezen. Dan trok de wc dus niet meer door. Om dat op te lossen, moest de waterleiding weer opgewarmd worden, vaak met een petroleumstelletje.
Weet jij het nog, hoe die kou vroeger in huis voelde?
Meer blogs:
Reacties 35
Ja, we zouden het nu 'Spartaans' noemen.....woningen zonder enige isolatie, erg koude winters met veel vorst, sneeuw en ijs en maar één kolenkachel in de woonkamer. Wat je niet kent dat mis je niet, dus je wist niet beter. In de winter stond er vaak een wasrekje om de kachel heen en alles was klam en rook naar zeep! Ik denk niet dat er nu nog een kind is dat weet wat een kolenkit is. Voor hen is het onvoorstelbaar wat de mensen vroeger voor extra werk hadden en water moesten koken om warm water te hebben, want geisers waren er in het begin ook niet. Ik herinner me ook aan de bakstenen die op de kachel verwarmd worden om later het bed te verwarmen, ook waren er voetenstoofjes waarin kooltjes gedaan werden in een aardewerken bak die erin stond. Als je dan thuis kwam, verkleumd en klappertandend waarschuwde mijn moeder altijd om niet je handen direct bij de kachel te houden vanwege het tintelen dat erg pijnlijk kon zijn. De warmte echter, die van een kolenkachel afkwam, voelde prettiger aan dan een radiator. De lucht leek minder droog. Het nadeel was dat je erg veel stof in huis kreeg en steeds dat kolenscheppen, sintels weghalen en oppassen voor gloeiend gruis dat eruit kon vallen als je moest poken was ook lastig. Checken of alles nog geen koolmonoxide kon opleveren....Het was wel veel werk zo'n kachel, maar zo gezellig om er naast te zitten.
Wij hadden een was kom in onze slaapkamer. Soms was het water daarin bevroren. Maar de ijsbloemen waren zo mooi op de ruiten. En als je vingers pijn deden van de kou omdat je vergeten had om wanten aan te doen drukte je de handen erop, dat hielp.
De mens is nooit te oud om te leren ik ben nu ik dit schrijf 59,toen ik 44 45 was ongeveer heb ik ondanks toch nog een V.M.B.O TL weten te halen,vroeger leerde je wel vakken.Mijn mening is dan ook schaf het allemaal af leer mensen vakgerichten opleidingen gespecialiseerd dus(moet er wel werk zijn)Wat heb je er aan als je een middelbare school opleiding volg Mavo,MBO,HAVO,HBO of universiteit als geen vak goed beheerst....Wat kan de jeugd nog dan behalve roken wiet gebruiken geld lenen bij ouders ze betalen geen kostgeld meer,als ik aan de kassa staat kan je zelf al afrekenen zonder dat er iemand bij een kassa hoeft te staan alles gaat digitaal,daar is dit regeringsbeleid bij gedoemd. Een blodie shame,waar ik ook kom,je moet tegenwoordig overal Engels praten belachelijk voor woorden. Toen ik op de lagere school zat zaten er geen buitenlanders,of andere kleuringen(niets op tegen). Bij een rechtbank tijdens een sitting heb ik nog nooit in deze tijd een surinaamse rechter gezien of een officier van justitie. Dus praat niet over discriminatie. Dan moet je goed weten wat dat is,ik kan tot op heden alleen nog maar 2 Top advocaten (vaak TV) die dat zijn en die het ver hebben geschopt dan ook,maar die hadden naar mijn mening ook Nederlandse roets denk. Vakmensen in onze samenleving zijn héél belangrijk om mogelijke kosten uit te besparen. Daar er veel mis is in onze rechtstaat,inzover je het nog een rechtstaat kan noemen. Helaas behoren ze tot een uitgestorven ras de laatste jaren. Niet alleen in de rechtspraak,maar overal!
Dit heeft toch niks met het onderwerp te maken?
Irrelevant gebazel, beter ergens anders.
Tjidze, volgens mij een friese naam? Wat heeft bovenstaande nou te maken met de verwarming van vroeger. 2. Ik weet niet waar jij woont maar is volgens mij niet in de bewoonde wereld. 3. Volgens mij heb jij een probleem :) 4. Fijne kerstdagen en een gezond en maar zeker een gelukkig 2023. Groet uit de bewoonde wereld, Pietje Puk
Zijn jullie zelf wel helemaal bij? Tjidze heeft zijn verhaal gewoon onder het verkeerde kopje gezet. Is dat nou zo moeilijk te snappen? Gaan jullie maar gauw terug naar Twitter.
Ja zeker en toen hoorden je ons niet klagen . Ijs pegel aan het dakraam want ik sliep op de zolder
Ja hoor. Alleen een kolenkachel in de kamer. later ook in de keuken een houtkacheltje er bij. Slaapkamers ijskoud: 's winters had je 's ochtends de ijsbloemen op de ramen staan. Warme kruik een poosje voor het naar bed gaan in je nest leggen. Extra dekentje en toen nog wel een pyama. Viel allemaal best mee hoor, 't is maar wat je gewend bent.
Deze beschrijving getuigt nog van luxe. Wij hadden geen badkamer, zelfs geen stromend water. Zelfs ons drinkwater kwam uit de regenwaterbak, die gevuld werd met regenwater dat op het dak viel en via de dakgoot naar de bak stroomde. Het toilet was een tonnetje dat door de gemeente eens per week vervangen werd door een leeg. Bij mijn tante in de stad gebeurde dat tweemaal per week en dat vonden wij een hele luxe!
Het was 1960. We woonde met 5 kinderen in een oud huisje zonder verwarming. In de 'nette' woonkamer, die alleen op zondag open ging als er bezoek was, stond wel een kolenkacheltje, maar die stond dus bijna altijd uit. In de keuken stond een reusachtig kolenfornuis die met hout en kolen werd gevoed om eten te koken en tevens de keuken te verwarmen. Water moest buiten naast de keuken aan de pomp onder een afdakje worden gehaald. Deze was s'winters dus helemaal ingepakt met een oud matrasje, dus werd er maar één of hooguit twee keer per dag vaatjes met water gevuld. De slaapkamers boven waren voor de kinderen, en je keek dus gewoon tegen de stro-poppen onder de dakpannen. Op bed lag nog een extra deken en een soort 'paardendeken' om jezelf en je broertjes te beschermen tegen de kou. Als er stuifsneeuw was kwam de sneeuw naar binnen via de kieren en stond je s'morgens met je blote voetjes in de sneeuw op het zeil. WIJ WAREN BIKKELS !!
Herman uit brisbane aus wel als een jongen van 6kinderen was het soms behelpen. Het huis wat ik net nog kan herinneren toen is 8/9 jaar oud was. wij woonden op het platte land tussen de boeren. mijn vader had dit huis gekocht daar hij niet in een gemeente woning wou. In de winter was het nog niet zo koud daar we een kookkachel en een kachel voor verwarmen hadden. wij sliepen nog achter de deuren met drie jongens en twee meisje achter een andere deur. Wij sliepen op stro matrassen, die elk herfst van nieuw stro werd voorzien. Winter dag hadden we warme stenen in bed die in de kook kachel waren verwarmd. Maar als er een sneeuw storm was geweest dan kwam de sneeuw op ons bed . maar daar we met drie jongens in de bedstee lagen viel de kou nog al mee. Maar de kou kwam naar binnen daar de muren maar halfs steen waren. Dit huis hebben we verlaten in 1956 daar mijn vader een nieuw huis had gebouwd. Maar toen was er nog geen centrale verwarming. Wij hadden een nootje 4 kachel in de voorkamer die alleen op zondag aan kwam of wanneer mr pastoor kwam. In de keuken waar we meestal leefden met ons 8 ten. Stond een alles brander waar moeder op kookte en ook als verwarming diende. Ook daar sliepen we als 3 jongens in een tweepersoons bed. Ook hadden we winterdag warme stenen in bed. En als het behoorlijk vroor dan moest mijn vader het water afsluiten, En het water uit de pijpen laten lopen anders bevroor alles. hier hadden we dan rioolering maar in het vorig huis hadden we een tonnetje die mijn vader steeds moest ledegen. Ja wat een tijd maar veel gemoedelijker en niet zo gejaagt.
En gezonder dan de kinderen van nu met allerlei allergieën of intoleranties. Ik had een paar neven die zelfs in hun blote kont buiten speelden zelfs als het buiten vroor.
Helemaal eens met eerste regel.
Inderdaad! Deze winterervaringen zijn echt heel sterk. Maar gelukkig word je daar ook sterk van! Mijn jeugdige winterervaringen in Geleen, Gelaen, zijn minder koud, er was n kolenfornuis En kolenkachel, dus keuken en woonkamer warm, maar toch ook koude slaapkamers, stapels dekens, en ijsbloemen op de ruiten.
grappig toch.......!@!
Als het heel koud was mocht ik in de teil voor de kachel gewassen worden.
Mijn moeder had de vreselijke gewoonte om zelfs in de winter ramen open te zetten en als we dan ons bed in gingen was dat meer een vrieskist dan een lekker warm bed. Morgens vroeg zelfs al om 6 uur ging ik dan voor de net opgestookte kolen kachel zitten om op te warmen en me beschuit met thee weg zien te werken. Maar ook nu zet ik de raam nachts nog steeds op een kier en slaap onder twee dekbedden en dan gooi ik midden in de nacht er soms zelfs er een vanaf zo warm heb ik het dan.
Je ging met je koude voeten naar bed en dan stapte je bed in waarin katoenen lakens lagen het was even koud maar je sliep als een roos en wel heel warm.
Lekker tussen de flanellen lakens in je flanellen pyjama met afgedragen kleding eroverheen. Onder twee of drie wollen dekens, met geitenwollen sokken aan en met een roodrubberen kruik (met dreigend scheurtje) aan het voeteneind. Al vroor het dat het kraakte op je kamer, je had er zo geen last van. Bloemen op de ramen, alle waterleidingen afgetapt en de doeken en washandjes bevroren aan de latjes van de wastafel. Ik kan het me bijna niet meer voorstellen hoe koud het vroeger altijd was.
Wij hebben nooit verwarming aan in de slaapkamers en het raam open . Veel gezonder en je slaapt beter .
Inderdaad. Mensen zijn niets meer gewent.
"gewend"
De kruik, die wij gebruikten was een oude stenen (bruine) jeneverfles, die in een sok gelegd werd of zelfgebreide hoes. Er moest altijd wel goed op gelet worden, dat de kurk er goed op gedaan werd, anders had je een nat bed! En ik had nog (heel luxe) een donzen dekbed boven de gewone dekens.
Ja overal was het koud behalve in kamer waar kachel stond. Slaapkamer ijskoud en je werd opgewarmd met kruik in bed en pyjama op de kachel voorverwarmd. Je zag er tegenop om naar bed te gaan en in koude keuken je tanden te poetsen. Wat zijn we nu verwend en wat klagen we over kou. Vroeger was het echt koud.
Wij kregen altijd een kruik mee naar bed. In de kamer stond een houtkachel. Toen waren er ook nog strengere winters.
Kachel ging s avonds uit ook in de strenge winters.Naar bed,soms met een kruik.Ijsbloemen op de ramen en op je gestikte deken.
Als kleine jongen in Amsterdam-West opgegroeid. We beschikten wel over een 'mooie' kamer, waar een kolenkachel stond. Die kamer werd alleen op Zondag gebruikt, als er visite kwam. Een hele grote tussenkamer waar we met zijn drieën sliepen, speelden, waar moeder de was streek en eigenlijk het volledige leven plaats vond. In die grote ruimte stond wel een kleine houtkachel. Kan ik me nog goed herinneren met wasgoed te drogen eromheen. We hadden wel stromend water, maar heet water moest uit een boiler komen en dat was duur, dus daar werd niet veel gebruik van gemaakt. Vrijdag's in de wasteil de wekelijkse wasbeurt. 1 x per maand naar het badhuis om te kunnen douchen voor 10 cent een kwartiertje. (jaren 50). Later toen we verhuisden naar Osdorp werd het wat anders. De kolenkachel, die wel mee ging, werd later vervangen door een gaskachel. Het aardgas kwam en gelukkig hoefden toen we niet meer met een kolenkit in een donker en stoffig hok de kolen te scheppen in de kit. Maar het bleef bij één kachel voor het hele huis. Dus als je je bedje uit was gekomen ging je voor de kachel liggen opwarmen. Want het kon verdomd koud zijn in de slaapkamers boven. Ergens hier wordt iets gemeld over de winter van 62-63. Dat was een lange koude winter want de Elfstedentocht werd gehouden en gewonnen door Reinier Paping. In deze tijd met centrale verwarming is het wel wat beter, maar wij hebben ervoor gekozen de radiatoren op de bovenverdieping uit te laten. En in de slaapkamer een raam vrijwel permanent open. Is veel gezonder dan te slapen in door-en-door verwarmde kamer.
In de 60-er jaren opgegroeid in Rotterdam-west hadden de huizen alleen in de huiskamer een kachel en ik sliep op zolder zonder verwarming. Extra dekens met het hoofd eronder en sliep als een roos.
Om nog even een generatie verder terug te gaan: Mijn vader waste zich altijd met water uit een teiltje waar het ijs op stond. daar draaide hij zijn hand niet voor om. En mijn zussen hadden 's nachts ook geen behoefte aan verwarming. Gewoon lekker met open raam. Totdat een keer... een enorme knal! Verwarming stuk gevroren. Met een kruk tussen de lamellen geklemd heb ik het gaatje kunnen afdichten waaruit een flinterdun straaltje water naar buiten spoot. Ook ik had mijn ramen in de winter open. In die tijd water die winters wel water kouden dan tegenwoordig! Raam open of dicht maakte trouwens niet veel uit, want het huis tochtte toch aan alle kanten. Nou, dat waren weer de stoere verhalen voor vandaag.
Ik herinner me de zwarte kolenkachel met ruitjes en bijbehorende kolenkit nog heel goed. ‘S winters werd het wasrek ervoor gezet om de was te drogen.
ik kan mij nog herinneren dat de deur van de bijkeuken in de winter van 1963 bevroren was!
Wij hadden een kachel waarop ook gekookt kon worden in de keuken, daar kookte mijn moeder ook het water op in grote wasketels en bracht ze daarna naar de schuur waar de wasmachine stond en een paar spinnenkoppen (gasbranders) met ook daarop enkele wasketels. kokend water, in de schuur was geen water en ook als het koud was moest er toch gespoeld worden na de was.. afijn, verder hadden wij in de woonkamer een kolenkachel die altijd volop stond te loeien en waar omheen/overheen ook de was werd gedroogd in de kamer, ook waren daar lijntjes voor gespannen langs het plafond want het meeste wasgoed verbrandde op de kachel omdat mijn moeder altijd weer iets anders ging doen en dan het wasgoed vergat op tijd van de kachel af te halen, alles verschroeid.. verder gingen wij in de teil voor de roodgloeiende kachel in bad, mijn oudste zusje en ik samen in 1 teil, daarna mijn jongere zusje en ik denk dat later als wij al sliepen, onze ouders ook op die manier in de teil gingen. geen idee.. want ons huis had wél een lavet met koud waterkraan daarboven, maar een afvoer hadden die dombo's er bij de bouw van de huizen niet onder gemaakt.. de huizen waren nieuw toen mijn ouders erin gingen wonen en 3 kinderen zijn daar geboren, de 4e, een nakomertje werd in ons volgende huis geboren.. waar hetzelfde probleem zich voordeed... ook een lavet ingebouwd maar ook daar geen afvoer maar ook geen toevoer van water, dus als je gebruik wilde maken van dat lavet moest je eerst de stop in de kuip doen, dan het water van beneden naar boven brengen in emmers,, en onder het lavet stond dan een teil om het water in weg te laten lopen en weer naar beneden te brengen... mijn moeder nam een kortere weg en gooide het water weg door het badkamerraampje, dan viel het achter het huis op de straat en was die ook weer schoon, dat deed ze ook iedere week met het waswater uit de wasmachine... resultaat.. altijd een blinkend schoon straatje... je kon ervan eten bij wijze van spreken. maar wat was het dan koud om daar buiten te staan wassen in die open schuur. dan hebben we het nu toch wel beter gekregen hoor, al vind ik lang niet álles beter in de tegenwoordige tijd. Het was toen toch echt nog een armoedige tijd.
Het was in mijn tijd ( ben geboren in 1945) in de winter zo koud, dat je s,morgens wakker werd met ijspegeltjes op je deken, je adem bevroor van de kou. Ook waren er veel ijsbloemen op de ruiten, die je met je warme adem probeerde weg te blazen. Toen was het pas echt koud, nu niet meer voor te stellen.
[…] Zonder verwarming naar bed? Zo ging dat vroeger ook gewoon […]