Weet je het nog? Die winters waarin je adem als wolkjes in de slaapkamer hing en het ijs soms aan de binnenkant van de ramen zat. De enige warmtebron stond in de woonkamer, waardoor de rest van het huis meer weg had van een koelkast. Toch hadden we onze eigen slimme, soms wat geestige manieren om de nacht warm door te komen. Herken jij deze nog?
Vroeger stond dé kachel in de woonkamer. Dat was het kloppende hart van het huis: de plek waar iedereen samenkwam, droogde, speelde en opwarmde. De slaapkamers waren “frisjes”, laten we het zo maar noemen. De winters waren strenger, dubbel glas bestond nog niet en door de kieren floot vrolijk de wind naar binnen. Maar dankzij een flinke dosis vindingrijkheid kwam je toch warm je bed in.
1. Pyjama of dekens op de kachel
Wie slim was, legde zijn pyjama even op de kachel voordat hij naar bed ging. Het was iedere avond weer een race: wie heeft als eerste zijn warme pyjama? Soms was ’ie zelfs zó heet dat je hem eigenlijk niet kon vasthouden. Maar ach, liever dat dan die ijskoude stof.
Lees ook: Slaap jij met pyjama of is naakt slapen beter? Dit zegt de wetenschap!
Veel mensen herinneren zich nog dat hun moeder riep: “Niet te lang laten liggen, anders brandt ’ie nog!” En ja, soms zat er ineens een bruin hittespoor in.
2. De warme steen
Een echte klassieker. Een grote steen werd op de kachel gelegd en daarna gewikkeld in een handdoek. Het werkte net zoals een kruik, maar dan huisgemaakt en onverwoestbaar.
In veel gezinnen had iedereen zijn “eigen steen”. En natuurlijk was er altijd eentje die nét iets warmer was, met discussies tot gevolg.
Wist je dit?
Deze methode werd al gebruikt in de jaren ’30 en ’40? Vooral in boerderijen waar de tocht gewoon door het hele huis liep.
3. De ouderwetse kruik
Had je een kruik in huis? Dan ging die zonder pardon het bed in. De metalen kruiken waren bloedheet en wie er met zijn teen tegenaan kwam, weet precies hoe dat voelde. Later kwamen er plastic kruiken, veiliger maar minder nostalgisch.
Een bekende waarschuwing van moeders: “Niet met je nagels erin prikken!” Toch gebeurde het regelmatig, met waterplassen in bed tot gevolg.
4. Wollen dekens: slapen onder een halve kudde
Dekbedden bestonden nog niet. Je sliep onder een strak ingestopt laken en één of meerdere wollen dekens. In de winter kwamen er simpelweg steeds meer bovenop. Het voelde alsof je onder een hele kudde schapen lag, maar warm was het wél.
Veel mensen herinneren zich nog hoe je werd ingestopt: zijkanten stevig onder het matras, waardoor je geen kant meer op kon. Je lag letterlijk muurvast, maar wel behaaglijk.
5. De jas in bed
Was het nóg te koud, dan kwam de winterjas van vader tevoorschijn. Die zware jas gaf verrassend veel warmte. En hij rook vaak ook een beetje naar buitenlucht of sigaren, wat iets gezelligs had.
In sommige gezinnen deden ze er zelfs oude paardendekens of dikke mantels bovenop. Alles wat zwaar was, was welkom.
6. Samen slapen in de slaapkamer
Wie een broer of zus had, kroop gezellig bij elkaar in bed. Warm, knus en vaak gepaard met eindeloos gegiechel. De kruik lag uiteraard altijd in het midden, want niemand wilde koude voeten riskeren.
En als je ruzie had over wie er het dichtst bij mocht liggen, was het standaard: “Dan maar met koude tenen!”
Extra nostalgische weetjes
- IJsbloemen op de ramen waren vroeger heel normaal. Kinderen vonden het geweldig om erin te tekenen.
- Kleren aandoen in de ochtend gebeurde vaak razendsnel, gewoon omdat de slaapkamer té koud was om rustig aan te doen.
- Sokken in bed? Ouders zeiden vroeger dat je daar “koude benen” van kreeg. Niemand weet waarom, maar iedereen geloofde het.
- In strenge winters werd de slaapkamer soms gebruikt als extra koelkast. Handig én gratis.
- De vloer kon ’s ochtends zo koud zijn dat je een sprongetje terug in bed maakte.
Warm was het misschien niet, maar gezellig des te meer. En eerlijk: soms missen we die eenvoud stiekem toch een beetje, hè?
Meer blogs:
Jazaker, ik had een piepklein kamertje en mijn slaapkamerraam stond zomer en winter open, nooit dicht, ik had veel frissen lucht nodig voor mijn astma en bronchitis, lag me een ongeluk te hoesten dus frissen lucht was noodzaak voor mij. ik had wel een kruik aan mijn voeten in de winter en enkele wollen dekens en mijn matras bestond uit een grote zak stro waarin altijd een kuil ontstond zodra ik er in lag.. onder die zak lagen scheepsluiken om mij niet te ver door te laten zakken op het spiraal omdat ik op 12 jarige leeftijd door mijn rug was gegaan door het tillen van een ijzeren balk, samen met mijn vader die aan het verbouwen was.. dat is altijd een probleem gebleven voor mij, tot op heden. afijn, er paste net een 1 persoonsbed, nachtkastje, oude kledingkast en een stoel op om ’s avonds mijn kleren overheen te hangen.
Het was zo koud, dat mijn dekens aangevroren waren van mijn adem, en de ruitjes aan de binnenkant bevroren waren. Maar eenmaal onder de dekens was het niet koud hoor. Geen cv, maar eerst nog een kolen kachel en later een gaskachel. Maar niet op de slaapkamer. We kleden ons beneden aan en uit, en leren ook beneden. Mooie tijd.
Ik sliep vroeger met mijn 2 zussen op een kamer van 3 bij 3 meter. Een eenpersoonsbed en een stapelbed. Geen verwarming. Alleen een kachel in de huiskamer.
De bloemen op de ramen als het vroor. Dikke wollen dekens. Pyjama aan en sokken. Soms nog een kruik om op te warmen.
We hebben best barre winters meegemaakt. Dan lagen er grote sneeuwhopen. En waren de wegen glad.
Ik kan me nog wel vaag herinneren dat ik als klein kind samen met mijn broertje in een bed heb geslapen, in elkaars verlengde. 😀 Maar wij hadden centrale verwarming.
Bouwjaar 1961, maar ik kan mij écht niet herinneren het ooit koud te hebben gehad! De ijzeren kruik weet ik nog wel..
Mijn zolder kamer had alleen een dakraam , en het was altijd koud in de winter , ik kreeg altijd extra dekens om mij warm te houden (eind jaren 60) , later (begin jaren 70) kreeg ik een kamer boven (etage lager) , en in die kamer zaten grotere ramen waar in de winter idd het ijs op de ruiten stond , wij hadden destijds een kolen kachel , en later een petroleum kachel.
Inderdaad flanellen pyjama voor de kachel en dan naar bed. En s’morgens wakker worden met wat ijs op je bed . ik spreek jaren 50/60. Maar je hoorde ons niet piepen
Ik had het geluk dat mijn kamer direct boven de huiskamer was.
Ik kon mijn bed tegen de schoorsteenmantel zetten waardoor mijn bed redelijk warm was als ik naar bed ging.
We hadden een een elektrisch straal kachel op de slaapkamer die we nog steeds hebben voor het geval dat de c.v ketel uitvalt
Wij hadden een flanellen slaapzak die we eerst warmden op de kachel. Daarna rennen naar boven voordat deze zou afkoelen.
Gauw onder de dekens duiken….zo koud buiten, de bloemen op de ramen…..Maar we hebben wel een ijzersterk immuunsysteem opgebouwd.
Mijn kinderkamertje werd een uur lang voorverwarmd met een Alladin petroleumkacheltje
December 1962 zijn we verhuisd naar een nieuwbouw huis en in onze slaapkamer stond het ijs op d ruiten. Pas april 1963 zijn de ruiten ontdooid en konden we naar buiten kijken. Aan het einde van de straat was een [ad; tenminste dar dachten; we waren nieuw in de buurt; het bleek een sloot te zijn. In de RET tram was geen verwarming en de deuren waren open; ja dat was koud maar erg was het niet; we hebben het overleefd en tegenwoordig eigenlijk nooit echt koud.
Als Ik bij mijn verloofde bleef slapen op de zolder dan was er ijs op mijn dekens van mijn adem die bevroor.
Wij woonden in een vrij oud grachtenhuis met een kolenkachel alleen in de kamer.Mijn ouders stapelden alle dekens en jassen op onze bedden …..
Ijspegels op de ramen en in de richels.
Ijstekeningen maken, op de bevroren ruiten aan de binnenzijde van de slaapkamer.
Ijsbloemen op de ramen brrŕ
Ja, ik had ook een ijskoude slaapkamer ’s winters. Onze rijtjeswoning had alleen een kolenkachel in de kamer. Dus extra deken en een kruik mee naar bed (een poosje later had je ook van die rubberen warmwaterzakken). ’s Morgens stonden de ijsbloemen aan de binnenkant op de ramen.
Je bed uit rennen. Kleding voor de gevelkachel hangen. Snel douchen zonder verwarming in de eensteens keuken. Dan als een speer je aankleden voor de kachel. Het had wel wat hoor.