Tegenwoordig eten we gehakt wanneer we daar zin in hebben. Ook maandag is geen vaste dag meer om te wassen. Waarom was dat vroeger anders en welke ‘vaste’ dagen had je allemaal? Je leest het in dit artikel.
Vaste dagen van vroeger, een overzicht
- Maandag – Wasdag
- Dinsdag – Strijkdag
- Woensdag – Gehaktdag
- Donderdag – Kuisdag
- Vrijdag – Visdag
- Zaterdag – Klusjesdag
- Zondag – Kerkdag
1. Maandag – Wasdag
Aan het begin van vorige eeuw was ‘maandag wasdag’ vaste prik. Dit was een zwarte huishoudelijke klus waar je vaak wel een dag aan kwijt was. Je leest hier alles over deze vaste dag (en het wassen in een tobbe)! Tegenwoordig wassen we niet meer op een vaste dag. Wel wordt dit vaak in het weekend gedaan, om goedkoper uit te zijn met de stroom.
2. Dinsdag – Strijkdag
Als alle was van de week in één dag moest gebeuren, kun je je misschien voorstellen dat je een hoop strijkwerk had. Daarom was het vroeger heel normaal om dinsdag te strijken. Welgestelde families mochten deze dag in hun handen knijpen, want zij hadden meestal een dienstmeid die hier de hele dag mee bezig was.
3. Woensdag – Gehaktdag
Woensdag at je altijd gehakt. Dit had te maken met het vaste werkritme van slagers. Op maandag kwamen de dieren binnen en geslacht, op dinsdag werden de goede stukken van het dier afgehaald en op woensdag werden de restjes vermalen tot gehakt. At jij vroeger ook altijd gehakt op woensdag?
4. Donderdag – Kuisdag
Donderdag was een dag waar soms wel tegenop gekeken werd: de dag dat het huis werd schoongemaakt. Ook werd het huishoudboekje bijgehouden en gekeken of er voldoende geld was die week. Vroeger had men niet zoveel te besteden als nu.
5. Vrijdag – Visdag
Tot ver in de twintigste eeuw waren alle vrijdagen dagen van volledige Onthouding. Als je katholiek was, mocht je op deze dag geen vlees eet. Om op krachten te blijven werd er standaard op vrijdag vis gegeten. Kan jij het je nog voorstellen?
6. Zaterdag – Brooddag
Op zaterdag at je altijd brood met wat warms erbij. Vaak was dit een soepje. Niet alleen omdat het makkelijk was, maar ook omdat de keuze in de jaren ‘50 veel beperkter was. Pasta en rijst werd bijvoorbeeld nog nauwelijks gegeten.
7. Zondag – Kerkdag
Zondag ging je als gelovige standaard naar de kerk en bezocht je een mis.
Wat zijn jouw herinneringen aan deze ‘vaste’ dagen?
Meer blogs:
Reacties 27
Mijn moeder kon heel goed koken,ze had nl vroeger als dienstbode gewerkt en had veel kennis opgedaan en interesse om gezonde gerechten op tafel te zetten.op zaterdag ging ik vaak mee om gehakt en bv sucadelaojes en vleeswaren te kopen bij een vaste slager. En daarna naar de markt voor kaas en groente en bv koeken voor de zondag. Ze maakte gehaktballen en het vlees in een braadpan voor de Zondag en de rest van de week!! Op zaterdag maakte ze in de winter vaak soep bv Snert verse producten altijd erin. Ook wel macaroni aten we en met kruiden enzo, sla erbij. Gezond eten en variatie! Zondags traditioneler,aardappels vlees groenten en bv appelmoes erbij. Ook soep vooraf en Saroma(opkloppudding) als nagerecht!! Veel afwas daarna omdat we diepe en platte borden hadden per persoon. Maandag t/m Donderdag meestal gekookte aardappelen met jus en gehaktbal of suddervlees en groente bv andijvie, snijbonen. Vrijdags iets van vis met bv worteltjes als groente of spinazie. Zaterdag was meestal restjes of eenpansgerecht. Vaak vis bv makreel voor op brood voor tussen de middag of op brood met mayonaise!! Veel om af te wassen maar meestal even met elkaar opruimen. (Groot gezin, ik was de jongste en nog drie broers en oudste zus)! Moderne moeder gehad gelukkig. En lieve familie.
Bij ons ging alles in één bord. Dus dat was dan yoghurt of gele vla met een randje jus met aardappelen. Goor was dat.
Na elkaar dan he. Niet bij het warme eten natuurlijk. Ben weer eens onduidelijk.
Ja, dat was bij ons met stoofpeertjes. Die dreven dan in de jus. Toen heb ik gezegd dat ik daar aparte bordjes voor wilde. Dat werden de ontbijtbordjes, maar dat maakte me niet uit.
Helaas hebben wij te weinig gehaktdagen gehad. We kregen thuis eigenlijk altijd 'echt vlees' omdat onze pa wilde zien wat hij at. Ook wel eens vlees met vellen en drellen dat je maar niet wegkreeg. Nee, dat was niet aan mij besteed. Daarom ben ik nu meer van het onherkenbaar bewerkte vlees. Hapklare brokken waarvan je niet meer ziet wat het ooit geweest is.
Ja ik ben ook nog uit de tijd dat pasta een tropische verrassing was. Macaroni had je alleen nog. Daar gingen dan kleine blokjes ham, een klein beetje geraspte kaas en een heel klein beetje ketchup in. Dat was het. Je proefde alles maar nét. Met die ketchupfles deden we toen nog eeuwen. Alles moest zuinig.
Op woensdag aten we altijd "Blauwe Hap": nasi met saté.
Woensdag was inderdaad gehaktdag vrijdags kabeljauw met mosterdsaus en peentjes,ik gruwel er nu nog steeds van vis en mosterdsaus. Zondags kregen we een karbonade,en als je tante en oom dan langs kwamen kregen zij onze karbonade,kan ik nog kwaad om worden. Verder geen vlees wel veel broodpap het oude brood moest natuurlijk ook op
Yvonne Adam-van Petegem De maandag als wasdag kan ik me goed herinneren. Onze buren begonnen 's morgens vroeg met wassen. Als ik nog in bed lag hoorde ik het vrolijke praten en het schuiven van teilen over de stenen van het terras van de tuin. Er stond een grote wringer. De moeder met haar twee volwassen dochters ging aan het werk. Lachen, schuiven, piepen van de wringer en er hingen enorme waslijnen in de tuin. Wij waren meteen wakker. Om zeven uur vroeg reed de melkwagen door de straat en die bracht elke dag de verse melkemmers naar de melkboer. Een lawaai! en tot overmaat van ramp gingen de fabrieken van Figee, Hilarius etc. aan het werk. Je hoorde de fabrieksfluit en het gehamer! Ik woonde in Haarlem Noord. Toch heb ik goede herinneringen aan die tijd. De sociale contrôle en hulp van buren was er altijd. Iedereen kon met de loper naar binnen. Je kon bij de buurvrouw terecht als je moeder niet thuis was. Als er iemand gestorven was dan gingen in de hele straat de gordijnen dicht. Er werd geld bij de mensen in de straat opgehaald voor een krans en als de overledene het huis uitgedragen werd dan stonden de buren aan weerskanten in een erehaag. Daarna renden ze naar hun fiets om zo snel mogelijk naar de begraafplaats te gaan. Deze saamhorigheid mis ik wel.
Dat heb je op Texel nog steeds. De sociale controle, het geroddel, en de hulp van de buren. Ook bij ziekte en sterven. Ook de erehaag als iemand overleden is. Ook het gezamenlijk geld bij elkaar sprokkelen als dat ergens voor nodig is. Al verandert dat wel door de enorme toestroom van overkànters die hier denken te moeten komen wonen en onze huizen inpikken. Die nemen hun eigen normen en waarden mee en de inboorlingen moeten naar hen luisteren. Al heel wat bevelen gehad van Amsterdammers die zich opeen baasje in eigen buurt waanden. Zoals de overkànters praten over de buitenlanders die hun wereld overspoelen, praten Texelaars over overkànters die Texel overspoelen. Kun je zien he, alle mensen zijn hetzelfde, waar ze ook vandaan komen.
*opeens baasje in eigen buurt waanden.
Ook bij ons was het maandag wasdag. Maar op zondagavond werd wat gewassen moest worden in een grote teil op het fornuis gezet en gekookt. De volgende ochtend was het dan voldoende afgekoeld om meteen buiten gewassen te worden: evt met gebruik van wasbord. Rita v.d.Meulen
Maandag wasdag, heel herkenbaar. Dan moest alles gewassen op 1 dag. Het was veel hoewel je in die tijd maar 1x in bad ( teil) ging en schoon ondergoed kreeg. Ook had je 1 handdoek in de keuken hangen voor iedereen. Het zal dus vuil geweest zijn. Mijn moeder deed daar de hele dag over. Alles wel fris nadien. Het witte goed werd geblauwd met zakje blauwsel en ook in de stijfsel sommige dingen. In de winter hing overal wasgoed te drogen. Tijd om te koken had mijn moeder die dag niet en kregen we broodpap van de broodresten weekend. En de voorjaars schoonmaak moest voor de Pasen gebeuren en ook de bedden werden een dag buiten gelegd en geklopt. Dekens eveneens. Alles rook naar groene zeep en boenwas door hele huis. ⁹
Bij ons thuis was alleen op zaterdag brood dag (vraag me wel af waarom dat niet op zondag was maar dat zou wel met de houdbaarheid van het brood van toen te maken hebben gehad) en dat doe ik nog steeds. De rest van de week deed mijn moeder gewoon alle dingen alleen mocht op zondag nooit de ramen worden gelapt en al helemaal niet met kerst. Zelf heb ik daar maling aan, als de ramen smerig zijn dan maak ik ze gewoon schoon maar met kerst? alleen als het strikt noodzakelijk is maar anders ook niet. En de kerk? 2x van me leven in een kerk geweest maar hoe dat komt weet ik niet maar ik krijg altijd warme voeten,,,,
Protestanten bezoeken geen mis, dat is meer iets voor katholieken.
Ik ben protestant, dus bij ons was de vrijdag niet speciaal. En ook de woensdag was niet persé gehaktdag. Ieder jaar werd een varken geslacht; als we een keer gehakt aten werd dat toch bij de slager gekocht, net als de runderlappen of de rollade voor de feestdagen en zo ook de vleeswaren voor op brood. Maandag was wèl wasdag, voor de witte was en dinsdag voor de bonte. Er was in één van de schuren een enorm wasfornuis gebouwd, met een granieten kuip. 's Maandags 's ochtends heel vroeg, werd het vuur onderin het fornuis aangestoken en met emmers water gevuld en dinsdagochtend nog een keer, maar dan allen voor het warme water, want bonte was mag niet gekookt worden. Spoelen gebeurde in grote teilen en dan ging het meeste door de wringer. 's Zomers ging de witte was bij mooi weer naar de bleek en dat was wel een heen en weer gesjouw. Kortom, wassen was geen sinecure. Als het regende hing de was door het hele huis te drogen. Er was geen droogzolder dus dan waren de meeste stoelen bezet. Verder was de vrijdag grote poetsdag en de zaterdag voor allerlei losse karweitjes die nog af moesten voor de zondag. Daar hadden wij, als kinderen, ook ons aandeel in. Verder hoefden wij niet zo heel veel in en om het huis te doen, behalve in voorjaar en zomer, dan moesten de tuinen bijgehouden worden. Maar wij maakten vanaf ons 6e jaar lange dagen voor school, eind fietsen. Kwart over 8 de deur uit en kwart over 4, half 5 weer thuis. Geen vrije woensdagmiddag en daarom dan ook geen zaterdagochtendschool, dus gelukkig niet nóg een keer heen en weer fietsen.
Heb zelf twee jaar mijn was met de hand gedaan. In een teil met een stamper en met emmers heet water. Zonder wringer of handschoenen want die waren in coronatijd nergens te krijgen. Dus de handen soms kapot gescheurd. Interessant om mee te maken hoor. Je ziet en voelt echt hoe onze voormoeders hebben gezwoegd om de was netjes te krijgen. Strijken doe ik niet aan, maar het moet wel vlekkeloos schoon. Dus met soda en sop in de weer en soms vlekken eruit bleken 'op de bleek'. De vlekken vochtig op de kop op het gras in de schaduw heeft mijn moeder me geleerd. Zo heb ik een wit badlaken dat grondig was verpest met het weer erin, weer helemaal schoon gekregen. Tegen eigen verwachting in. Leuk om te hebben gedaan, maar was wel blij toen ik na twee jaar weer een wasmachine kon kopen.
Hoewel ik enkele "dagen-namen" ken, heb ik dat zelf niet met deze namen meegemaakt. (wij hadden geen "gehaktdag" enz.), maar wel waren er een aantal vaste gewoontes; Zo was zaterdag bij ons de schoonmaakdag. (in elk geval zuigen, toilet en badkamer schoonmaken), boodschappen doen, schoenen poetsen en haren wassen. Ook maakte mijn moeder groentesoep, wat lekker rook. Alleen zondags kregen we wit brood en een heel lekker koekje, door de weeks "gewoon"biskwietje". Doordat we het alleen op zondag kregen, bleef het wel heel lekker, maar wat geniet ik er nu van, dat ik op een andere dag kan schoonmaken, of op bijv. juist de maandag een extra lekker koekje of gebakje eet.
O ja. De groentesoep van mijn moeder ook. Helaas nooit haar recept gekregen. Jammer hoor. Ik kreeg 'm nooit zo lekker. Groentesoep draait hier op de een of andere manier altijd uit op geitenwollensokkenwaswater.
Van de zaterdag kan ik me herinneren, dat wanneer ik om twaalf uur uit school kwam en erge honger had, we nog tot half twee moesten wachten tot mijn vader thuis kwam van zijn werk! Ik kreeg dan van mijn moeder een plak roggebrood met "kaantjes" en een likje stroop! Heerlijk! Kan iemand mij vertellen wat kaantjes precies waren ??
Runderniervet of varkensbuikvet wordt langzaam gesmolten. Deeltjes die niet smelten dat zijn kaantjes. Heb het zelf weinig gehad. Wij zaten thuis wel aan het zwoerd/de huid dat aan een kant van uitgebakken vet spek zat. Soms was dat wel eens knapperig maar soms ook te hard. Lekker. Jammer dat het niet meer is te krijgen.
Vreemd genoeg zat het nooit in ons uitgebakken spekvet. Ik kan me niet voorstellen dat mijn moeder het eruit zeefde ofzo.
Yvonne Adam-van Petegem. Beste Bert, kaantjes zijn kleine vierkante blokjes wit spek die helemaal uitgebraden worden. Het vet werd uiteraard gebruikt voor veel doeleinden en de kaantjes, die lekker hartig en knapperig waren deed men op het brood of op roggebrood of werden over de bruine bonen uitgestrooid. Heel lekker!
Maandag wasdag herinner ik me nog wel, was in het lavet waarin wij , mijn zusje en ik gewassen werden, een losse centrifuge en de kookwas letterlijk in een teil op het vuur. De kragen van mijn vaders overhemden werden geboend met een borstel, de hemden werden gesteven, bah, wat moet dat stug aangevoeld hebben. Als we iets voortijdig vuil maakten werd daar erg op gemopperd, omdat moeder er zoveel werk aan had. Ja, veel strijkwerk, inderdaad. Woensdag gehaktdag herinner ik me niet zo goed meer, wel die lekkere gehaktballen an sich. Op donderdag was ik uit school "de lul" voor de boodschappen in de plaatselijke winkelgalerij in de wijk, we hadden er twee. Vrijdags hadden we geregeld vissticks met worteltjes. Of we nu nooit vlees aten op vrijdag herinner ik me niet meer. Zaterdag brood ja, met heel lekkere groentesoep, waar onze moeder een apart heerlijk recept voor had. Het begon met het trekken van een been, eerst werd dus het bouillon gemaakt. 's Winters ging er losse groente in en voor de totale smaak nog een pak soep van Honig of Royco. HEERLIJK. Zondag kerkdag. We gingen naar de St. Jozefkerk, 20 minuten lopen. Ook gingen we weleens naar de Sacramentskerk, waar we veel familie ontmoetten. Mijn ouders zijn allebei van huis uit katholiek. Steevast werden we altijd wel door iemand op de koffie gevraagd, wat ik altijd stiekem hoopte. Leuk met nichtjes en neefjes spelen, het was thuis altijd zo saai.......
Maandag wasdag herinner ik mij als gisteren. Thuis hadden wij een langzaamwasser van het merk Velo. Dat was een houten waskuip met daarom heen ijzeren banden. Op de wastobbe een handwringer geplaatst. Ik weet nog dat ik het wasgoed naar de wringer moest brengen en mij moeder de wringer bediende. Soms deed zij dat zo snel dat mijn vingers er weleens tussen kwamen. Dan draaide zij de wringer terug. Dat was geen pretje. Met een gezin van zes kinderen had zij de volgende dag heel wat strijkwerk te doen. De woensdag was bij ons thuis inderdaad de gehaktdag. Vaak in combinatie met bloemkool met een sausje. Dat werd meestal gemaakt van maizena. En dan de donderdag. Ik weet nog dat mijn moeder inderdaad het gehele huis schoonmaakte en het zijl op de vloeren boende. Die waren zo glad dat menigeen van ons daarop uitgleed. Een echte visdag hebben wij niet gekend. Evenals dat het niet gebruikelijk was om iedere dag vlees op tafel te hebben. Op de zondagen werd bij ons rund of paardenvlees gegeten.
Zondag soep en vlees bij me oma daarna de afwas ik zat op de wc altijd zei heb buikpijn
Zaterdag ging iedereen in bad zo tegen 5 uur op zaterdag moesten kinderen nog naar school en mannen gingen te werk. De moeders moesten pannen water warm maken voor de teil of het lavet om de kinderen in te wassen. Ze hadden geen tijd om warm te eten en brood konden ze van te voren klaar zetten op tafel ook de soep kon op een petroleum stel warm gehouden worden. Bij de meeste mensen gingen eerst de meisjes in bad en daarna de jongens in de winter werd vaak de teil voor de kachel geplaatst zodat de kinderen word bleven. Snel aan kleden met een borst rok en een gebreide onderbroek over je kleding. Bretels hadden de meeste jongens aan hun broek en meisjes aan hun rok met dikke maillot aan. Linten in het haar werden gestoomd boven de fluitketel zodat je zondags schoon en netjes naar de kerk kon, of op visite ging. De kachel werd gepoetst Mikado glaasjes moesten schoon de vijfjes of de eier kolen lagen klaar zodat zondags er alles netjes en rein er bij stond